Van 4 tot 12 februari 2012 in de Sint-Apolloniakerk van Elst :
ALNETUM 2012
Johannes Wickert
De Duitse kunstenaar Johannes Wickert (°1954) studeerde natuurkunde en psychologie; schreef boeken over Einstein en Newton; en is hoogleraar aan de universiteit van Keulen. In zijn schilderijen kruipt hij in de huid van de door het noodlot getarte personages, die wegkwijnen in onze almaar killer wordende samenleving. Wickert raakt het wezenlijke van het menselijke lijden en tast op een gevoelige wijze de grenzen daarvan af, waarbij de sterk aanwezige religieuze dimensie een begin van antwoord formuleert op de vraag naar de zin van dat alles. ,,Ik kan mij een leven zonder enige vorm van religie niet inbeelden,’’ vertelt de kunstenaar. ,,Toch heeft het geloof, naast de theologie en de verkondiging van het evangelie, vooral nood aan beelden. Kunst kan de Bijbelteksten immers een eigen en een eigentijds gelaat geven, waardoor de mensen de christelijke leer op een nieuwe manier gaan beleven.’’
Johannes Wickert groeide in de naoorlogse periode op in een veeleer kunstvreemd ouderlijk huis in Zuid Duitsland. Als kind zat hij hele dagen te schilderen, zonder dat iemand kon zeggen waarom. Vanaf zijn zestiende studeerde hij aan de kunsthogeschool te Stuttgart. In die zes jaren van studie in de vrije schilderkunst – en later ook in Nurenberg en Firenze – leerde hij het vak: de ambachtelijke, technische vaardigheden van de teken- en de schilderkunst. De studie van de menselijke anatomie en van de geschiedenis van de schilderkunst waren daarbij essentieel.
Bij herhaling toont Wickert personages die in gepeins zijn verzonken en in de knoop zitten met zichzelf. Met de lippen onveranderlijk strak op elkaar leven de dromerige en in het niets starende figuren die de wereld van Johannes Wickert bevolken naast elkaar. In de meer ingewikkelde composities met ogenschijnlijk een wirwar van figuren hebben zij geen enkel oogcontact.
Johannes Wickert is een technisch vaardige schilder in de traditionele betekenis van het woord. Hij ziet met lede ogen hoe creatieve- en cultuurvakken in het onderwijs systematisch worden verdrongen door de studie van economie, wiskunde, wetenschappen en talen. Ook aan de kunstacademies haalt de expressie het op het doorgeven van het eeuwenoude metier. “Kunstenaars willen alleen nog maar shockeren. Artistiek zijn wij een ontwikkelingsland geworden”, luidt zijn conclusie. De basis van Wickerts kunst vormt zijn vakmanschap en de verdere verfijning van de knowhow door het dagelijks manuele schilderen met olieverf. Dit resulteert in een puntgave weergave van de menselijke anatomie en vooral van de handen en de voeten.
“Ik kan mij een leven zonder enige vorm van religie niet inbeelden”, vertelt Wickert. Veel van zijn werken zijn sterk religieus geïnspireerd. Zij geven de Bijbelteksten een eigen gelaat, waardoor de christelijke leer op een nieuwe manier kan worden beleefd. “Het geloof heeft naast de theologie en de verkondiging vooral nood aan beelden”, beklemtoont de kunstenaar.
Het kleurgebruik dat de sfeer op het doeken van Wickert bepaalt, heeft een sterke symbolische en emotionele inhoud. De meeste werken zijn ondergedompeld in de zelf vervaardigde blauwe verf. Die versterkt, zoals in de Duitse romantiek, de sfeer van verwondering en droom, waarbij een melancholische stemming om de hoek schuilt. Het blauw verwijst ook naar het bovennatuurlijke en naar het hemelse. “God is blauw”, zegt Wickert. “Wanneer het licht een goddelijke sfeer wil weergeven, kan ik niet anders dan die blauw schilderen.”
Handtekening
Voor Johannes Wickert is alleen het werk van belang, niet diegene die het heeft gemaakt. Vandaar dat hij ieder werk signeert: niet met zijn eigen naam, maar met een vissymbool. Hij wil het merkteken van ‘onbekende meester’ achterlaten, want in vroegere eeuwen werd geen enkel schilderij gesigneerd. 
De vis of ’ἰχθύς’ of ’ichthýs’ (een afkorting van de Griekse woorden Jezus Christus) – die tevens een korte geloofsbelijdenis inhoudt ’ Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ[ας’ – was het symbool van de eerste christenen toen die nog werden vervolgd.
Copyright Koenraad De Wolf
Koenraad De Wolf schreef in december 2009 een monografie van kunstenaar Johannes Wickert.
Werken van Johannes Wickert in publieke ruimten in België:
° Sint-Apollonia in de Sint-Apolloniakerk in Elst-Brakel
° Het gebed in de Rijke Klarenkerk in Brussel
° Drieluik Damiaan in het Damiaan Centrum in Leuven
° Moses en het brandende braambos in de kathedraal in Mechelen
° Drieluik Maria in het onthaalcentrum De Pelgrim in Scherpenheuvel.
